De Pionier van Kinetische Kunst
Alexander Calder (1898-1976) staat bekend als een van de meest innovatieve beeldhouwers van de 20e eeuw en wordt algemeen erkend als de uitvinder van de mobiel – sculpturen die bewegen door de wind of mechanische kracht. Zijn werk transformeerde de traditionele opvatting van beeldhouwkunst van statische objecten naar dynamische kunstwerken die tijd en beweging incorporeren.
Vroege Leven en Opleiding
Alexander Calder werd geboren op 22 juli 1898 in Lawnton, Pennsylvania, in een artistieke familie. Zijn vader, Alexander Stirling Calder, was een gerenommeerd beeldhouwer, en zijn moeder, Nanette Lederer Calder, was schilderes. Ook zijn grootvader, Alexander Milne Calder, was beeldhouwer. Ondanks deze artistieke erfenis koos Calder aanvankelijk niet voor een carrière in de kunst.
In 1919 behaalde hij een diploma in werktuigbouwkunde aan het Stevens Institute of Technology in New Jersey. Na verschillende banen als ingenieur en een korte periode waarin hij werkte voor logging bedrijven, besloot Calder in 1923 om zijn passie voor kunst te volgen. Hij schreef zich in aan de Art Students League in New York, waar hij studeerde onder George Luks en anderen.
De Parijse Periode en Artistieke Doorbraak
In 1926 vertrok Calder naar Parijs, waar hij zich vestigde in Montparnasse en deel werd van de levendige avant-garde kunstscène. Het was hier dat hij zijn beroemde “Cirque Calder” begon te ontwikkelen – een miniatuurcircus met draadbeeldhouwers van acrobaten, dieren en artiesten die hij tijdens intieme voorstellingen tot leven bracht voor vrienden en prominente kunstenaars.
Deze periode was cruciaal voor Calders artistieke ontwikkeling. Hij ontmoette belangrijke kunstenaars zoals Joan Miró, Jean Arp, en Marcel Duchamp, die een grote invloed zouden hebben op zijn werk. Zijn vroege sculpturen waren voornamelijk figuratief en gemaakt van draad, waarbij hij al een fascinatie toonde voor lijn en beweging.
De Geboorte van de Mobiel
Een bezoek aan Piet Mondriaans atelier in 1930 werd een keerpunt in Calders carrière. De strakke geometrische vormen en primaire kleuren van Mondriaans werk inspireerden hem om te experimenteren met abstractie. Echter, waar Mondriaan statische composities creëerde, wilde Calder beweging toevoegen.
In 1931 creëerde hij zijn eerste bewegende sculpturen. Marcel Duchamp muntte de term “mobiel” voor deze werken – een woordspeling op het Franse woord voor beweging. Later ontwikkelde Calder ook “stabiles” – grote, stationaire sculpturen die fungeerden als tegenhanger van zijn mobiles.
Artistieke Stijl en Technieken
Calders werk kenmerkt zich door verschillende belangrijke elementen:
Beweging en Tijd: Hij introduceerde tijd als een fundamenteel element in de beeldhouwkunst. Zijn mobiles veranderen constant van vorm en compositie naarmate ze bewegen, waardoor elk moment een nieuwe sculptuur ontstaat.
Kleur: Calder gebruikte voornamelijk primaire kleuren – rood, blauw, geel, zwart en wit. Deze kleurkeuze was deels geïnspireerd door Mondriaan maar ook door zijn eigen gevoel voor contrast en harmonie.
Materialen: Hij werkte voornamelijk met metaal, vaak gelakt in heldere kleuren. Voor zijn draadbeeldjes gebruikte hij voornamelijk staal- en koperdraad, terwijl zijn grote sculpturen vaak van geverfd staal waren gemaakt.
Balance en Evenwicht: Zijn engineering achtergrond was duidelijk zichtbaar in zijn begrip van gewicht, balans en fysica. Elk element in zijn mobiles was zorgvuldig berekend om het geheel in perfect evenwicht te houden.
Belangrijke Werken
Cirque Calder (1926-1931): Dit miniatuurcircus van draadsculpturen etableerde Calders reputatie en toonde zijn humor en technische vaardigheid.
Lobster Trap and Fish Tail (1939): Een van zijn meest bekende mobiles, nu in het Museum of Modern Art in New York. Het werk demonstreert perfect zijn vermogen om organische vormen te abstraheren tot essentiële elementen.
La Grande Vitesse (1969): Deze monumentale stabile in Grand Rapids, Michigan, was een van de eerste openbare kunstwerken gefinancierd door de National Endowment for the Arts.
Flamingo (1974): Een 16 meter hoge rode stabile in Chicago die een iconisch onderdeel werd van het stadslandschap.
Invloed op de Hedendaagse Kunst
Calders innovaties hadden een diepgaande impact op de ontwikkeling van de moderne kunst:
Kinetische Kunst: Hij werd beschouwd als de vader van de kinetische kunstbeweging, die beweging als een fundamenteel artistiek element omarmt.
Openbare Kunst: Zijn grote stabiles baanden de weg voor monumentale abstracte sculpturen in stedelijke omgevingen.
Installatie Kunst: Zijn benadering van ruimte en beweging beïnvloedde latere ontwikkelingen in installatie- en omgevingskunst.
Internationale Erkenning
Gedurende zijn carrière ontving Calder talloze onderscheidingen en exposities. Zijn werk werd tentoongesteld in prestigieuze museums wereldwijd, waaronder het Museum of Modern Art in New York, het Centre Pompidou in Parijs, en de Tate Modern in Londen.
In 1952 won hij de Grote Prijs voor Beeldhouwkunst op de Biënnale van Venetië, wat zijn internationale status als een van de belangrijkste kunstenaars van zijn generatie bevestigde.
Erfenis en Hedendaagse Relevantie
Alexander Calder overleed op 11 november 1976, maar zijn invloed op de kunstwereld blijft onverminderd. Zijn werk bevindt zich in de collecties van de belangrijkste museums ter wereld, en zijn benadering van beweging, kleur en vorm blijft kunstenaars inspireren.
De Calder Foundation, opgericht door zijn familie, beheert zijn artistieke erfenis en ondersteunt onderzoek naar zijn werk. Verschillende musea zijn gewijd aan zijn werk, waaronder het Calder Museum in Philadelphia, dat in 2018 werd geopend.
Conclusie
Alexander Calder revolutioneerde de beeldhouwkunst door beweging, tijd en kleur te introduceren als fundamentele elementen. Zijn mobiles en stabiles transformeerden niet alleen onze opvatting van sculptuur, maar beïnvloedden ook de ontwikkeling van kinetische kunst, openbare kunst, en hedendaagse installatiekunst.
Zijn vermogen om engineering, artistieke visie en speelsheid te combineren, resulteerde in een oeuvre dat zowel intellectueel stimulerend als visueel betoverend is. Calder bewees dat kunst niet alleen moet worden bekeken, maar ook ervaren kan worden – een filosofie die tot de dag van vandaag relevant blijft in onze steeds veranderende wereld.
Door zijn innovatieve benadering van vorm, beweging en ruimte, blijft Alexander Calder een van de meest invloedrijke en gevierde kunstenaars van de moderne tijd, wiens werk generaties van kunstenaars en kunstliefhebbers blijft inspireren.
Lees meer: Whitney Museum of American Art in New York