Paul Jambers: De Onbetwiste Koning van de Vlaamse Televisiejournalistiek
Een uitgebreid portret van de man die een hele generatie Vlamingen kennis liet maken met de meest fascinerende verhalen uit de samenleving
De Geboorte van een Medialegende
Op 15 augustus 1945 werd in het bruisende Antwerpen een jongen geboren die zou uitgroeien tot een van de meest invloedrijke figuren in de Vlaamse mediageschiedenis. Paul Jean-Marie Jambers zag het levenslicht in een stad die zelf een kruispunt vormde tussen verschillende culturen en verhalen – een eigenschap die later zo kenmerkend zou worden voor zijn journalistieke benadering.
Het Antwerpen van de naoorlogse periode was een stad in wederopbouw, waar nieuwe verhalen ontstonden en oude tradities werden herijkt. Deze omgeving, doordrenkt van menselijke diversiteit en maatschappelijke transformatie, zou de fundamenten leggen voor Jambers’ latere fascinatie voor de meest uiteenlopende levenswijzen en subculturen.
Vormende Jaren en Eerste Stappen
Jambers’ pad naar de media was geen toeval. Hij koos bewust voor een opleiding tot regisseur aan de prestigieuze RITS hogeschool (nu LUCA School of Arts), waar hij de technische en creatieve aspecten van televisieproductie leerde beheersen. Deze grondige opleiding zou hem later onderscheiden van veel van zijn collega’s – hij was niet alleen journalist, maar ook een visueel verteller die begreep hoe beelden en montage een verhaal konden versterken.
De jaren van zijn opleiding vielen samen met de revolutionaire veranderingen in de televisiewereld. De medium evolueerde van een elite-instrument naar een massaal communicatiemiddel, en Jambers begreep als een van de eersten hoe televisie ingezet kon worden om verhalen te vertellen die anders onverteld zouden blijven.
De BRT-Periode: Geboorte van ‘Pieken Paultje’
Jambers’ professionele carrière begon bij de toenmalige BRT (Belgische Radio en Televisie), waar hij terechtkwam in het team van het legendarische actualiteitenprogramma Panorama. Dit was geen gewone baan – Panorama gold als hét vlaggenschip van de kritische televisiejournalistiek in Vlaanderen, een programma dat taboes durfde aan te snijden en controversiële onderwerpen onder de loep nam.
Vanaf het begin viel Jambers op door zijn unieke aanpak. Waar anderen zich concentreerden op politiek en economie, zocht hij zijn verhalen bij de mensen aan de rand van de samenleving. Hij had een bijna magnetische aantrekkingskracht tot subculturen, randgroepen en fenomenen die door de gevestigde media werden genegeerd of gemeden.
De Milletjassenrage: Een Televisierevolutie
De doorbraak kwam op 6 maart 1986 met een reportage die de Vlaamse televisiegeschiedenis zou veranderen. Jambers maakte een indringende documentaire over de rage van Millet-jassen bij Vlaamse jongeren – een fenomeen dat volwassenen compleet voorbijging, maar dat voor tieners van levensbelang was.
De reportage was revolutionair om meerdere redenen. Ten eerste toonde Jambers aan dat televisie niet alleen over ‘belangrijke’ onderwerpen hoefde te gaan om relevant te zijn. Ten tweede bewees hij dat er een enorm publiek bestond voor menselijke verhalen die dicht bij de leefwereld van gewone mensen stonden. De uitzending trok maar liefst 2,1 miljoen kijkers – een absoluut record voor die tijd.
Het was Humo-journalist Wilfried Hendrickx die Jambers na deze uitzending de bijnaam “Pieken Paultje” gaf, verwijzend naar de kijkcijferpieken die zijn reportages genereerden. Deze bijnaam zou hem zijn hele carrière blijven achtervolgen, al was het voor Jambers zelf een tweeledige eer. Hij was trots op zijn succes, maar vreesde dat de focus op kijkcijfers de inhoudelijke kwaliteit van zijn werk zou overschaduwen.
De Vlaams Blok-Reportages: Journalistieke Moed
Jambers bewees zijn journalistieke moed met twee baanbrekende reportages over de opkomst van het Vlaams Blok. In 1988 dook hij in de Antwerpse Seefhoek, waar hij de onderliggende frustraties en angsten blootlegde die de voedingsbodem vormden voor extreem-rechtse sentimenten. Drie jaar later, in september 1991, keerde hij terug naar Lint voor een vervolgreportage die opnieuw voor grote ophef zorgde.
Deze reportages waren controversieel omdat ze de kijker confronteerden met onaangename waarheden over de Vlaamse samenleving. Jambers weigerde om de thema’s te ontwijken of politiek correct te blijven – hij toonde de realiteit, ook wanneer die ongemakkelijk was. Zijn aanpak was altijd genuanceerd: hij veroordeelde niet, maar probeerde te begrijpen en uit te leggen hoe mensen tot bepaalde standpunten kwamen.
De Overstap naar VTM: Commerciële Televisie Pionier
In 1989 nam Jambers een beslissing die zijn carrière zou definiëren: hij verliet de veilige haven van de openbare omroep en stapte over naar VTM, de pas opgerichte commerciële zender die de Vlaamse medialandschap wilde revolutioneren. Het was een risicovolle zet – commerciële televisie was nog onbeterrein in Vlaanderen, en niemand wist of het concept zou slagen.
Voor VTM was Jambers een strategische aanwinst. Zijn naam was al gevestigd, hij had bewezen dat hij kijkcijfers kon trekken, en hij paste perfect in de filosofie van VTM om televisie te maken voor een breed publiek. Jambers kreeg de kans om zijn eigen programma te ontwikkelen, volledig naar zijn eigen inzichten en zonder de beperkingen die hij bij de openbare omroep had ervaren.
‘Jambers’: Het Programma dat een Genre Definieerde
In 1991 ging het programma ‘Jambers’ van start, vernoemd naar de maker zelf. Het concept was simpel maar revolutionair: elke week zou Jambers een reportage maken over excentrieke personen of opvallende subculturen. Hij zou zijn onderwerpen persoonlijk opzoeken, hen volgen met zijn camera, en zo unieke inzichten bieden in aspecten van de samenleving die anders onzichtbaar bleven.
Het programma werd uitgezonden van 1991 tot 1998 – zeven jaar waarin Jambers een nieuw genre in de Vlaamse televisie creëerde. Hij was niet alleen journalist, maar ook antropoloog, socioloog en entertainer. Zijn aanpak was empathisch maar nooit sentimenteel, nieuwsgierig maar nooit sensationeel voor het sensationele zelf.
De Unieke Jambers-Formule
Wat maakte ‘Jambers’ zo bijzonder? Ten eerste was er de persoonlijke betrokkenheid van de maker. Jambers ging niet als een afstandelijke observator te werk, maar werd deel van de wereld die hij in beeld bracht. Hij at mee, sliep soms in dezelfde ruimtes als zijn onderwerpen, en toonde oprechte interesse in hun verhalen.
Ten tweede was er zijn respect voor de menselijke waardigheid. Ook wanneer hij de meest excentrieke figuren interviewde, deed hij dat met een grondhouding van respect en empathie. Hij lachte nooit om zijn onderwerpen, maar probeerde altijd de mens achter het fenomeen te tonen.
Ten derde had Jambers een uniek talent voor het vinden van de juiste mensen. Hij had een neus voor karakters die televisiegenik waren, maar ook diepgang hadden. Zijn casting was onberispelijk – elke persoon die in zijn programma verscheen, had iets te vertellen dat de moeite waard was.
Boer Charel: Een Televisieicoon Geboren
Van alle reportages die Jambers maakte, is er één die boven alle andere uitsteekt: de ontmoeting met Boer Charel. Karel Declerck was een eenvoudige boer uit het Vlaamse platteland, maar in de handen van Jambers werd hij een televisieicoon die generaties Vlamingen zou fascineren.
Charel was het perfecte Jambers-onderwerp: authentiek, ongepolijst, vol verhalen en tegelijkertijd volkomen zichzelf voor de camera. De reportage over Boer Charel werd een fenomeen op zich – mensen citeerden zijn uitspraken, imiteerden zijn accent, en maakten hem tot een cultfiguur. Het was reality-televisie avant la lettre, maar dan met de empathische blik van een meesterverteller.
De Jambers-Stijl: Meer dan Journalistiek
Jambers ontwikkelde een herkenbare stijl die een hele generatie televisiemakers zou beïnvloeden. Deze stijl kenmerkte zich door verschillende elementen:
Empathische Distantie: Jambers was betrokken bij zijn onderwerpen, maar verloor nooit zijn kritische blik. Hij toonde begrip zonder oordeel, interesse zonder voyeurisme.
Visuele Poëzie: Door zijn opleiding als regisseur begreep Jambers de kracht van het beeld. Zijn reportages waren visueel sterk, met zorgvuldige aandacht voor licht, compositie en montage.
Democratische Blik: Voor Jambers waren er geen oninteressante mensen. Hij vond in de meest gewone levens buitengewone verhalen, en toonde dat elke mens waardig is om op televisie te verschijnen.
Subtiele Maatschappijkritiek: Hoewel hij zelden expliciet politieke standpunten innam, waren zijn programma’s doorspekt van impliciete commentaren op de samenleving. Door randgroepen een stem te geven, stelde hij vragen bij de heersende normen en waarden.
Nederlandse Uitbreiding en Internationale Erkenning
Het succes van ‘Jambers’ bleef niet beperkt tot Vlaanderen. Het programma werd ook uitgezonden op het Nederlandse Veronica, waar het eveneens hoge kijkcijfers behaalde. Voor Jambers was dit een bevestiging dat zijn formule universeel was – goede verhalen over mensen spreken elke cultuur aan.
De Nederlandse uitzendingen brachten Jambers in contact met een breder netwerk van programmamakers en televisieproducenten. Hij werd uitgenodigd op festivals en conferenties, waar hij zijn visie op televisiejournalistiek deelde met collega’s uit heel Europa.
De Televisiefabriek: Ondernemer en Visionair
In de jaren ’90 richtte Jambers zijn eigen productiehuis op: De Televisiefabriek. Dit was meer dan een zakelijke beslissing – het was een statement over de toekomst van de televisie-industrie. Jambers geloofde dat onafhankelijke producenten een cruciale rol zouden spelen in de evolutie van televisie.
De Televisiefabriek produceerde niet alleen ‘Jambers’, maar ook andere programma’s die de Jambers-filosofie uitdroegen. Het bedrijf werd een kweekschool voor jong talent en een laboratorium voor nieuwe televisieformats.
In 2004 verkocht Jambers De Televisiefabriek aan Eyeworks, een internationale producent van televisiecontent. Deze verkoop was een strategische zet die hem financiële zekerheid bood, maar ook het einde markeerde van een tijdperk. De onafhankelijke Jambers werd onderdeel van een groter commercieel apparaat.
Jurylid en Mediadeskundige
Na het einde van zijn eigen programma bleef Jambers actief in de televisiewereld. Hij werd jurylid in verschillende programma’s, waaronder ‘De Keuze van de Kijker’ en ‘Supertalent’. In deze rollen toonde hij zijn expertise als kenner van televisie en media.
Als jurylid bracht Jambers zijn ervaring en kennis in, maar ook zijn menselijke blik. Hij beoordeelde niet alleen talent, maar ook authenticiteit – een kwaliteit die hij zijn hele carrière had gekoesterd.
‘Jambers Revisited’: Terug naar de Roots
In 2012 keerde Jambers terug met ‘Jambers Revisited’, waarin hij opnieuw contact zocht met mensen die hij in de jaren ’90 had gefilmd. Dit programma was meer dan nostalgie – het was een sociologisch experiment dat toonde hoe leven evolueren en hoe de tijd mensen verandert.
De herbezoeken waren soms hartverwarmend, soms schrijnend. Sommige van zijn voormalige onderwerpen hadden succes gevonden, anderen waren verdergegaan in marginaliteit. Jambers toonde deze evoluties met dezelfde empathie als in zijn oorspronkelijke reportages.
Privéleven: Liefde en Controverse
Jambers’ privéleven werd zelf voorwerp van media-aandacht toen hij in de jaren ’90 een relatie begon met Pascale Naessens, die toen omroepster was bij VTM. Het leeftijdsverschil van 24 jaar zorgde voor ophef – Pascale was slechts 22 jaar toen de relatie begon, Jambers was al 46.
Kritici voorspelden dat de relatie niet zou standhouden, maar het tegendeel bleek waar. In 2022 vierden Paul en Pascale hun 25-jarige huwelijksjubileum met een vernieuwing van hun huwelijksgeloften in Venetië. Hun relatie werd een verhaal van liefde die alle vooroordelen trotseerde.
Pascale evolueerde van omroepster tot succesvolle onderneemster met haar gezonde kookboeken en lifestyle-merk. Paul steunde haar ambities en werd zelf een inspiratie voor haar werk over gezond leven en authentiek zijn.
Erfenis en Invloed op de Vlaamse Media
De invloed van Paul Jambers op de Vlaamse medialandschap kan niet worden overschat. Hij introduceerde een nieuw genre dat later zou uitgroeien tot reality-televisie, maar dan in zijn meest authentieke vorm. Zijn respectvolle benadering van gewone mensen inspireerde generaties programmamakers.
Veel van de succesvolle Vlaamse televisieprogramma’s van vandaag dragen de DNA van Jambers in zich: de focus op authentieke verhalen, de empathische benadering van onderwerpen, en het geloof dat elke mens interessant genoeg is om op televisie te verschijnen.
De Kritiek: Voyeurisme of Empathie?
Jambers’ werk was niet zonder controverse. Kritici beschuldigden hem ervan voyeristisch televisie te maken, gebruik te maken van kwetsbare mensen voor entertainment, en bij te dragen aan de commercialisering van menselijk leed.
Jambers verdedigde zich tegen deze kritiek door te wijzen op zijn respectvolle benadering en de waardigheid waarmee hij zijn onderwerpen behandelde. Hij beweerde dat hij mensen een stem gaf die anders ongehoord zouden blijven, en dat hij bijdroeg aan meer begrip en tolerantie in de samenleving.
De waarheid ligt waarschijnlijk ergens in het midden. Jambers’ programma’s waren commerciële producten die moesten concurreren om kijkers, maar ze werden gemaakt met een oprechte interesse in mensen en hun verhalen. De kritiek was terecht, maar deed geen afbreuk aan de pioniersrol die Jambers speelde in de evolutie van televisiejournalistiek.
Pensioen en Reflectie
Vandaag geniet de 79-jarige Paul Jambers van zijn pensioen in het gezelschap van Pascale Naessens. Hij treedt nog occasioneel op als gast in televisieprogramma’s, maar heeft zich grotendeels teruggetrokken uit de media-spotlight.
In interviews toont Jambers zich een reflectieve man die trots is op zijn carrière, maar ook kritisch naar zijn eigen werk kijkt. Hij erkent dat de televisiewereld is veranderd sinds zijn hoogtijdagen, en dat zijn formule vandaag misschien niet meer zou werken in het huidige medialandschap.
De Vijf Meest Iconische Jambers-Momenten
Hoewel Jambers vooral bekend staat als programmamaker en niet als muzikant, kunnen we wel zijn vijf meest memorabele televisie-momenten identificeren die de grootste impact hadden op de Vlaamse cultuur:
1. De Milletjassenrage (1986)
De reportage die alles in gang zette. Jambers toonde dat een simpel kledingstuk een hele cultuur kon definiëren, en bewees dat televisie over alle aspecten van het leven mocht gaan, ook die welke volwassenen niet begrepen.
2. Boer Charel (jaren ’90)
De ontdekking van Karel Declerck maakte van een onbekende plattelandsboer een Vlaamse televisie-icoon. Deze reportage definieerde wat authentieke televisie kon zijn en inspireerde tientallen imitaties.
3. De Vlaams Blok-Reportages (1988 & 1991)
Met moed en professionalisme dook Jambers in de donkerste hoeken van de Vlaamse samenleving. Deze reportages toonden zijn kwaliteiten als serieus journalist, niet alleen als entertainer.
4. De Bodybuilder-Documentaires
Jambers’ reportages over de bodybuildingwereld waren baanbrekend in hun exploratie van masculiniteit, schoonheidsidealen en de psychologie van fysieke perfectie. Ze toonden zijn talent voor het blootleggen van universele thema’s in specifieke subculturen.
5. Jambers Revisited – Het Weerzien met Boer Charel (2012)
Toen Jambers terugkeerde naar zijn meest iconische onderwerp, toonde hij niet alleen hoe mensen veranderen, maar ook hoe televisie en samenleving evolueren. Het was een meesterlijke reflectie op zijn eigen werk en erfenis.
Conclusie: Een Televisielegende
Paul Jambers was meer dan een televisiemaker – hij was een culturele antropoloog die de Vlaamse samenleving een spiegel voorhield. Zijn programma’s waren entertainment, maar ook sociologie. Ze waren commercieel succesvol, maar ook artistiek waardevol.
In een tijd waarin media steeds meer gepolariseerd en oppervlakkig worden, is de erfenis van Jambers relevanter dan ooit. Hij toonde dat televisie kan verbinden in plaats van verdelen, dat het gewone buitengewoon kan zijn, en dat elke mens een verhaal heeft dat de moeite waard is om te vertellen.
Paul Jambers definieerde niet alleen een televisiegenre – hij definieerde een manier van kijken naar de wereld waarin empathie en nieuwsgierigheid belangrijker zijn dan oordeel en vooroordeel. Dat is een erfenis die veel verder reikt dan televisie alleen.