David Hockney: Meester van Kleur en Perspectief
Een uitgebreid portret van Engeland’s meest gevierde hedendaagse kunstenaar
De Vroege Jaren: Een Kunstenaar Wordt Geboren
David Hockney werd geboren op 9 juli 1937 in Bradford, Yorkshire, als vierde van vijf kinderen in een arbeidersgezin. Zijn vader Kenneth was een conscientious objector tijdens de Eerste Wereldoorlog en werkte als boekhouder, terwijl zijn moeder Laura een vegetariër was die een sterke invloed had op Davids levensbeschouwing. Het gezin Hockney was methodistisch en pacifistisch, waarden die David zijn hele leven zouden begeleiden.
Reeds op jonge leeftijd toonde David een uitzonderlijk talent voor tekenen. Hij bezocht de Wellington Primary School en later de Bradford Grammar School, waar zijn artistieke gaven werden opgemerkt. Tegen zijn elfde jaar was hij er al van overtuigd dat hij kunstenaar wilde worden – een ambitie die ongewoon was voor een jongen uit de arbeidersklasse in het naoorlogse Yorkshire.
In 1953, op zestienjarige leeftijd, begon Hockney zijn studie aan de Bradford School of Art. Deze periode vormde de basis van zijn artistieke ontwikkeling. Hij experimenteerde met verschillende stijlen en technieken, maar vond vooral inspiratie in de werken van Jean Dubuffet en Alan Davie. Zijn vroege werken toonden al zijn kenmerkende interesse in figuurlijke kunst, in een tijd dat abstracte kunst dominant was.
De London Years: Ontdekking en Experimentatie
In 1959 won Hockney een beurs om te studeren aan het prestigieuze Royal College of Art in London. Dit was een keerpunt in zijn carrière. Londen in de vroege jaren zestig was een bruisende culturele metropool, en Hockney raakte bevriend met medestudenten zoals R.B. Kitaj, Allen Jones en Peter Phillips, die samen zouden worden gezien als pioniers van de Britse Pop Art beweging.
Tijdens zijn tijd aan het Royal College ontwikkelde Hockney zijn eerste kenmerkende stijl. Hij werd beïnvloed door de werken van Pablo Picasso, Henri Matisse en Francis Bacon, maar ook door populaire cultuur, graffiti en homoerotische kunst. Zijn diplomawerk in 1962 bestond uit een serie schilderijen waarin hij openlijk zijn homoseksualiteit exploreerde – iets wat buitengewoon moedig was in een tijd waarin homoseksualiteit nog illegaal was in Engeland.
Een van zijn meest opvallende vroege werken was “We Two Boys Together Clinging” (1961), geïnspireerd op een gedicht van Walt Whitman. Het schilderij combineerde abstracte en figuratieve elementen met tekst, een techniek die hij later zou verfijnen. Deze periode kenmerkte zich door experimentatie met verschillende media en een speelse omgang met traditionele kunstvormen.
Californië: Het Paradijs Gevonden
In 1963 maakte Hockney zijn eerste reis naar Los Angeles, een beslissing die zijn leven en kunst voorgoed zou veranderen. Californië vertegenwoordigde alles wat het grijze, industriële Yorkshire niet was: zon, kleur, vrijheid en openheid. De staat was ook veel toleranter ten aanzien van homoseksualiteit, wat Hockney de mogelijkheid gaf om opener over zijn identiteit te zijn.
Los Angeles werd Hockneys nieuwe thuis en inspiratiebron. De stad, met zijn zwembaden, palm palmen, en moderne architectuur, werd het centrale thema in zijn werk. Hij begon te schilderen in een helderder, meer naturalistische stijl, waarbij hij gebruik maakte van acrylverf om de intense Californische kleuren vast te leggen.
Zijn beroemde “Swimming Pool” serie begon in deze periode. Schilderijen zoals “The Splash” (1966) en “A Bigger Splash” (1967) werden iconische beelden van de Californische levensstijl. Deze werken combineerden photographische precisie met een geschilderde sensibiliteit, waarbij water als metafoor diende voor verandering, reflectie en schoonheid.
De Portretkunst: Intimiteit en Observatie
Naast zijn landschappen en zwembadscènes ontwikkelde Hockney zich tot een meesterlijk portrettist. Zijn portretten van vrienden, geliefden en kennissen zijn intieme studies van menselijke relaties en emoties. Werken zoals “Portrait of an Artist (Pool with Two Figures)” (1972) en “Mr and Mrs Clark and Percy” (1970-71) tonen zijn vermogen om psychologische diepte te combineren met formele perfectie.
Het portret van Ossie Clark en Celia Birtwell, twee prominente figuren uit de Londense mode-scene, illustreert Hockneys meesterschap in het vastleggen van subtiele emotionele dynamieken. Het schilderij, dat twee jaar in beslag nam, toont het paar in hun Londense appartement, met hun kat Percy als stille getuige van hun relatie.
Hockneys portretten zijn nooit alleen maar fysieke gelijkenissen; ze zijn psychologische studies die de essentie van zijn onderwerpen vastleggen. Hij spendeert vaak maanden aan een enkel portret, waarbij hij zijn modellen leert kennen en hun persoonlijkheid in verf vertaalt.
Fotografische Experimenten: De Deconstructie van Perspectief
In de jaren zeventig en tachtig begon Hockney te experimenteren met fotografie, niet alleen als medium op zichzelf, maar als middel om zijn begrip van ruimte en tijd te verdiepen. Zijn “joiners” – foto-collagen bestaande uit tientallen individuele Polaroids of reguliere foto’s – waren revolutionair in hun benadering van perspectief en tijd.
Werken zoals “Pearblossom Hwy., 11-18th April 1986” bestaan uit honderden individuele foto’s die samen een panoramisch landschap vormen. Deze techniek stelde Hockney in staat om de beperkingen van traditionele perspectief te doorbreken en een meer complete, meervoudige weergave van de werkelijkheid te creëren.
Deze fotografische experimenten hadden een diepgaande invloed op zijn schilderkunst. Hij begon landschappen te schilderen vanuit meerdere gezichtspunten tegelijk, geïnspireerd door de cubistische technieken van Picasso en Braque, maar aangepast aan zijn eigen hedendaagse sensibiliteit.
Technologische Innovatie: Van Fax tot iPad
Hockney is altijd een early adopter geweest van nieuwe technologieën. In de jaren tachtig experimenteerde hij met faxmachines, waarbij hij tekeningen via de telefoonlijn verstuurde als een nieuwe vorm van kunst distributie. Later werkte hij met fotokopieermachines en computerprinters om unieke kunstwerken te creëren.
In 2009, op 72-jarige leeftijd, ontdekte Hockney de iPad. Hij omarmde dit nieuwe medium met het enthousiasme van een beginnend kunstenaar. Zijn iPad-schilderijen, zoals die te zien waren in zijn tentoonstelling “Fresh Flowers” (2011), toonden aan dat digitale kunst net zo expressief kon zijn als traditionele media.
Deze technologische experimenten weerspiegelen Hockneys levenslange fascinatie met de manier waarop we de wereld waarnemen en representeren. Hij ziet technologie niet als bedreiging voor traditionele kunst, maar als uitbreiding van artistieke mogelijkheden.
Terugkeer naar Yorkshire: Het Landschap Herontdekt
In de jaren 2000 keerde Hockney terug naar zijn roots in Yorkshire. Hij vestigde zich in Bridlington aan de Engelse oostkust en begon de landschappen van zijn jeugd opnieuw te verkennen. Deze periode resulteerde in enkele van zijn meest ambitieuze werken, waaronder de monumentale “Bigger Trees Near Warter” (2007), een schilderij van 4 bij 12 meter dat het Yorkshire landschap in alle seizoenen weergeeft.
Deze Yorkshire periode kenmerkt zich door een hernieuwde interesse in de verandering van seizoenen en het effect van licht op het landschap. Hockney maakte dagelijkse ritten door de Yorkshiredales, waarbij hij de subtiele veranderingen in kleur en licht observeerde. Deze observaties vertaalde hij in een serie grootschalige schilderijen die de Engelse natuur vieren.
Invloeden en Artistieke Filosofie
Hockneys werk is gevormd door diverse invloeden. Van de Renaissance meesters zoals Piero della Francesca leerde hij over compositie en perspectief. Van de impressionisten, vooral Monet, nam hij de interesse over in licht en kleur. Picasso’s kubisme beïnvloedde zijn benadering van ruimte en vorm.
Maar misschien wel de grootste invloed op Hockney was zijn eigen nieuwsgierigheid naar hoe we kijken. Hij bestudeerde uitvoerig de geschiedenis van perspectief in de westerse kunst, wat resulteerde in zijn boek “Secret Knowledge” (2001), waarin hij zijn theorie uiteenzet dat oude meesters optische hulpmiddelen gebruikten.
Hockneys filosofie draait rond de fundamentele vraag: “Hoe kijken we naar de wereld?” Zijn hele carrière kan worden gezien als een onderzoek naar verschillende manieren van zien en representeren. Hij gelooft dat kunst ons kan leren om beter te kijken naar de wereld om ons heen.
Samenwerkingen en Vriendschappen
Gedurende zijn carrière heeft Hockney samengewerkt met diverse kunstenaars, schrijvers en intellectuelen. Zijn vriendschap met de kunsthistoricus Lawrence Weschler resulteerde in verschillende boeken over zijn werk. Hij werkte samen met de Royal Opera House in London aan kostuums en decorontwerpen voor verschillende producties.
Zijn relatie met fotograaf Tony Richardson leidde tot experimentele filmprojecten, waarin ze de grenzen tussen fotografie, film en schilderkunst verkenden. Deze interdisciplinaire samenwerkingen verrijkten Hockneys artistieke vocabulaire en versterkten zijn positie als innovator.
Hockney onderhield ook vriendschappen met andere prominente kunstenaars van zijn generatie, waaronder Andy Warhol, Jasper Johns en Roy Lichtenstein. Deze relaties waren niet alleen persoonlijk, maar ook professioneel voordelig, waarbij kunstenaars ideeën uitwisselden en elkaar inspireerden.
Erkenning en Nalatenschap
Hockney is een van de meest gevierde levende kunstenaars. Hij werd benoemd tot Companion of Honour door Queen Elizabeth II en ontving de Order of Merit, een van de hoogste onderscheidingen in het Verenigd Koninkrijk. Zijn werken hangen in de belangrijkste musea wereldwijd, van de Tate Modern tot het Metropolitan Museum of Art.
Zijn commerciële succes is even indrukwekkend. In 2018 brak zijn schilderij “Portrait of an Artist (Pool with Two Figures)” het record voor het duurste werk van een levende kunstenaar verkocht op een veiling, met een bedrag van $90.3 miljoen.
Maar belangrijker dan commercieel succes is Hockneys invloed op generaties kunstenaars. Zijn openheid over zijn homoseksualiteit, zijn experimentatie met nieuwe media, en zijn toegankelijke benadering van kunst hebben ertoe bijgedragen dat kunst meer democratisch en inclusief is geworden.
De Vijf Meesterwerken: Hockneys Grootste Triomfen
1. “A Bigger Splash” (1967)
Dit iconische schilderij epitomiseert Hockneys Californische periode. Het werk toont een modern huis met een zwembad, op het moment dat iemand net een duik heeft genomen. De splash zelf is geschilderd met minutieuze precisie, in contrast met de vlakke, geometrische vormen van de architectuur. Het schilderij vangt de essentie van de Californische droom en werd een symbool van de jaren zestig optimisme. De technische virtuositeit waarmee Hockney water weergeeft – van de perfecte stilte van het zwembadoppervlak tot de dynamische energie van de splash – maakt dit werk tot een meesterwerk van observatie en techniek.
2. “Mr and Mrs Clark and Percy” (1970-71)
Dit dubbelportret van de modeontwerper Ossie Clark en zijn vrouw, textielontwerpster Celia Birtwell, is een van Hockneys meest geliefde werken. Het schilderij, dat twee jaar in beslag nam, toont het paar in hun Londense appartement, met hun kat Percy in de voorgrond. De compositie is zowel intiem als formeel, waarbij Hockney subtiele details gebruikt om de relatie tussen het paar te suggereren. Celia staat terwijl Ossie zit, een omkering van traditionele genderrollen. Het licht, dat door de grote ramen naar binnen stroomt, creëert een sfeer van domestieke vrede, maar de lichaamshouding van de figuren suggereert ook een zekere afstand. Het werk is een meesterlijke studie in psychologische portretkunst.
3. “Pearblossom Hwy., 11-18th April 1986”
Deze foto-collage bestaande uit honderden Polaroids is een revolutionair werk dat de traditionele notions van perspectief en tijd uitdaagt. Het toont een kruispunt in de Californische woestijn, maar in plaats van één gezichtspunt gebruikt Hockney meerdere perspectieven en momenten in de tijd. Het resultaat is een panoramisch werk dat zowel de grootsheid van het Amerikaanse landschap als de fragmentatie van moderne ervaring weergeeft. Dit werk toont Hockneys meesterschap niet alleen in traditionele media, maar ook zijn vermogen om fotografie als artistiek medium te herdefiniëren. Het anticipeerde op veel van wat later digitale kunst zou worden.
4. “Portrait of an Artist (Pool with Two Figures)” (1972)
Dit complexe werk combineert twee eerdere composities: een figuur die zwemt in een zwembad en een staande figuur aan de rand. Het schilderij werd geïnspireerd door foto’s die Hockney zag in zijn studio – een van een zwemmende figuur en een andere van een jonge man die naar beneden kijkt. De combinatie van deze elementen creëerde een mysterieuze, dromerige compositie die veel interpretaties mogelijk maakt. Is de staande figuur aan het kijken naar de zwemmer, of naar iets anders? De technische perfectie waarmee Hockney het onderwater lichaam weergeeft, gecombineerd met de emotionele ambiguïteit van de compositie, maakt dit tot een van zijn meest krachtige werken.
5. “The Arrival of Spring in Woldgate, East Yorkshire in 2011” (serie)
Deze serie van 32 schilderijen, elk 36 bij 48 inch, documenterert de geleidelijke komst van de lente in de Yorkshire landschap. Hockney keerde terug naar hetzelfde punt gedurende weken, waarbij hij de subtiele veranderingen in kleur en licht vastlegde terwijl de winter overging in de lente. De serie toont Hockneys vermogen om vertrouwde landschappen met frisse ogen te zien. Elk schilderij is zowel een nauwkeurige observatie als een expressieve interpretatie van het Engelse platteland. De serie toont ook Hockneys volwassen meesterschap – de vrijheid en zelfvertrouwen van een kunstenaar die volledig in controle is van zijn medium. De kleuren zijn zowel naturalistisch als geïntensiveerd, waarbij elke nuance van het veranderende seizoen wordt gevierd.
Een Levend Kunstenaar in Evolutie
Op 87-jarige leeftijd blijft David Hockney actief als kunstenaar. Hij woont nu in Normandië, Frankrijk, waar hij blijft schilderen en experimenteren met nieuwe technieken. Zijn recente werken tonen aan dat hij nog steeds evolueert als kunstenaar, nog steeds nieuwe manieren zoekt om de wereld te zien en weer te geven.
Hockneys nalatenschap is niet alleen zijn indrukwekkende oeuvre, maar ook zijn benadering van kunst als een manier van leven. Hij heeft laten zien dat kunst niet alleen decoratief of commercieel hoeft te zijn, maar een middel kan zijn om dieper na te denken over hoe we de wereld ervaren. Zijn werk heeft generaties kunstenaars geïnspireerd om experimenteel te zijn, om verschillende media te verkennen, en om kunst toegankelijk te houden voor een breed publiek.
David Hockney blijft een van de meest invloedrijke en gevierde kunstenaars van onze tijd, een kunstenaar wiens werk zowel visueel prachtig als intellectueel stimulerend is. Zijn carrière, die nu meer dan zes decennia omspant, is een testament van de kracht van nieuwsgierigheid, experimentatie, en de constante zoektocht naar nieuwe manieren van zien.